همه چیز در مورد چرنوبیل

چرنوبیل شهری در اوکراین است که در استان کیف پایتخت اکراین و در نزدیکی مرز بلاروس قرار دارد. اما یک حادثه و یک اشتباه این شهر را خالی از سکنه کرد.نیروگاه هسته ای این شهر دچار یک حادثه شد و بزرگترین حادثه هسته ای جهان رخ داد. شدت این اتفاق آن چنان زیاد است که با وجود گذشت سالیان دراز هنوز آثار آن بر ساکنین و محیط زیست باقی مانده است. در این مقاله این شهر و علت این فاجعه و اثرات آن را به طور جامع بررسی خواهیم کرد.

گذری بر فاجعه چرنوبیل

این شهر به علت حادثه چرنوبیل که در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل که در ۱۴.۵ کیلومتری این شهر قرار داشت رخ داد خالی از سکنه شد. این حادثه در ۲۶ اپریل ۱۹۸۶ میلادی (دقیقا ۲۵ سال پیش در چنین روزی) در رآکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل اوکراین که از نوع رآکتورهای RBMK بود رخ داد.

در ۲۵ و ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ متصدیان راکتور برای انجام آزمایشی سیستم ایمنی راکتور را غیر فعال کردند (کندکننده‌های نوترون را از آن خارج کردند). نتیجه آن راکتوری بدون کندکننده مناسب و از کنترل خارج شدن آن بود. بدون توانایی در کنترل رآکتور، دمای آن به حدی رسید که بیشتر از حرارت خروجی طرح ریزی شده بود. حادثه زمانی آغاز شد که در ۱۰:۱۱ شب ۲۵ آوریل ۱۹۸۶نیروگاه چرنوبیل دستور کاهش میزان قدرت رآکتور برای تست را دریافت نمود و نیروگاه شروع به کاهش قدرت رآکتور شماره چهار تا ۳۰ درصد نمود.

دو اشتباه واقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد اولین اشتباه زمانی بود که کنترل کننده رآکتور به اشتباه و بر اثر عدم تنظیم کردن میله‌های جذب نوترون نیروی راکتور را تا یک درصد کاهش داد و رآکتور بیش از پیش افت قدرت پیدا کرد. در اینجا بود که پرسنل دومین اشتباه خود را انجام دادند و تقریبا تمامی میله‌های کنترل را از داخل رآکتور بیرون کشیدند. این همانند زمانی است که اتومبیلی را در آن واحد هم گاز داد و هم ترمز گرفت. در این زمان و با وجود نبود میله‌های کنترل کننده قدرت در داخل منطقه فعال نیروی رآکتور به ۷درصد افزایش پیدا نمود.

در ۱:۲۴ صبح یک انفجار اولیه پوشش ۱۰۰۰ تنی بالای رآکتور را بلند و راه را برای خروج مقدار زیادی بخار آب داغ هموار کرد و این مقدمه‌ای بود بر انفجار دوم ناشی از هیدروژن، که ممکن است حاصل ترکیب بخار آب لوله‌های پاره شده و زیرکونیوم و یا حتی گرافیت هسته رآکتور بوده باشد. انفجار دوم سقف رآکتور را پاره کرد و ۲۵درصد از تأسیسات هسته رآکتور را از بین برد. گرافیت (کندکننده) سوزان و مواد داغ هسته که در اثر انفجار بیرون ریخته بود، باعث ایجاد حدود ۳۰ آتش سوزی جدید شد، و این شامل سقف قیر اندود و قابل اشتعال واحد ۳نیز می‌شد که مجاور واحد۴ واقع شده بود.

قربانیان حادثه چرنوبیل

کارمندان و ساکنان اطراف نیروگاه، آتش‌نشان‌ها و معدن‌کاران از قربانیان این حادثه عظیم می‌باشند. مدتی پس از انفجار نیروگاه چرنوبیل، برای پاکسازی سقف راکتور از مواد رادیواکتیو از نیروی انسانی استفاده شد. این افراد برای پاکسازی سقف راکتور از گرافیت و در عین حال برای زنده ماندن، تنها نود ثانیه فرصت داشتند. افرادی که بدون محافظ و پوشش خاصی آتش نیروگاه را خاموش و با ابزارها و بیل‌های ساده اقدام به پاکسازی منطقه کردند، همگی قربانیان بزرگترین حادثه هسته‌ای دنیا هستند. تا مدت‌ها بعد نیز سرطان‌هایی گزارش می‌شد که دلیل آن به مواد رادیواکتیو منتشر شده در انفجار چرنوبیل نسبت داده می‌شود. این فاجعه در نهایت بیش از نیم میلیون نفر پاکساز را درگیر کرد.

تاثیر حادثه چرنوبیل بر روی سلامت مردم

پس از این فاجعه انواع سرطان؛ تیروئید٬ خون و آب مرواریدهای مادرزادی در اطفال و نرخ بیماری پاتولوژیک افزایش یافت. علاوه بر بیماری های روانی٬ مشکلات ناشی از محرومیت اجتماعی نیز به وقوع پیوست. ۱۲۰ هزار نفر در اثر این حادثه با خطرات مرگ و بیماری های مختلف، از جمله سرطان مواجه شدند.

طبق ارزیابی کارگروه سازمان بهداشت جهانی، ریزش اتمی در چنین نقاطی خطر ابتلا به انواع سرطان را در کودکان تنها به میزان چند درصد افزایش داده است (هرچند افزایش سرطان تیروئید در دختران، ۷۰ درصد بوده است). ولی این نتایج خطر نسبی است و عدد مطلق درصد خطر، نگرانی کمتری را برمی‌انگیزد. برای سرطان تیروئید هم، خطر ابتلای هر زن در تمام عمرش ۰٫۷۵٪ است که در مناطق آلوده به ۱٫۲۵٪ افزایش یافته است.

کشورهای درگیر با فاجعه چرنوبیل

نیروگاه آسیب‌دیده حجم عظیمی از مواد رادیواکتیو نظیر ید ۱۳۱، سزیم ۱۳۷، پلوتونیوم و استرونیوم ۹۰ را در یک بازه‌ی زمانی ۱۰ روزه در هوا منتشر کرد. در محله حادثه، یک ابر رادیواکتیو بر اثر ذرات و غبار هسته‌ای تشکیل شد، اما باد این ابر را به اوکراین، بلاروس، روسیه، اسکاندیناوی و دیگر بخش‌های اروپا برد. حدود ۵ هزار مرکز مسکونی در روسیه سفید، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیو اکتیو آلوده شدند. از میان آن‌ها، ۲۲۱۸ شهر و روستا با جمعیت حدود ۲/۴ میلیون نفر در محدوده اوکراین قرار داشتند، فاجعه چرنوبیل جمعیت کشورهای مذکور را تحت‌الشعاع قرار داد. غیر از اوکراین، جمهوری روسیه سفید و فدراسیون روسیه، کشورهای فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان، انگلستان و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند.

محیط زیست چرنوبیل

بعد از حادثه ۱۱۷ هزار نفر از ساکنان منطقه از آن خارج شدند. اول ساکنان شهر Pripyat خارج شدند، شهری که اصلا برای سکونت کارکنان نیروگاه و خدمات‌رسانی به آنها ایجاد شده بود. بعد از آن یک منطقه قرنطینه و ممنوع مشخص شد که شعاعش ۳۰ کیلومتر بود. مساحت مناطق ممنوعه حدود ۲۸۰۰ کیلومتر مربع برآورد می‌شود. حدود ۴۰۰ هکتار از درخت‌های کاج بعد از حادثه نابود شدند و به علاوه پوشش گیاهی و جمعیت جانوری و حیات میکروبی منطقه هم آسیب دید. منابع آب هم آلوده شدند.

اما حالا ۳۵ سال از حادثه گذشته،آن چه که واضح است این است که طبیعت در حال احیای خود است تا محیط را مجددا پاکسازی کند. گونه های نادر حیوانی در این منطقه دیده شده اند که متواند نشانه های خوبی برای محیط زیست باشد. سیاه‌گوش، گراز ، گوزن شمالی و آهوها از جمله حیواناتی هستند که جمعیت آن ها احیا شده است.همچنین جمعیت گرگ ها در این منطقه هفت برابر شده اند.

نکته ای که لازم است تا بیان شود این است که جانوران زیادی نیز تحت تاثیر موادر رادیواکتیو دچار جهش های ژنتیکی شده و آسیب دیده اند.

سکونت مجدد در منطقه ممنوعه

مقامات اوکراینی برآورد می‌کنند که تا ۳۲۰ سال دیگر هم انسان‌های نمی‌توانند ساکن منطقه بشوند. البته سازمان صلح سبز و همچنین کارگردان سریال چرنوبیل می‌گویند که تا ۲۰ هزار سال آینده هم کسی نمی‌تواند ساکن این منطقه بشود! جالب است بدانید که علیرغم ممنوعیت هنوز ۱۸۷ نفر در داخل شعاع ۳۰ کیلومتری ممنوعه ساکن هستند. این امر البته غیرقانونی است. اما مقامات محلی سال ۲۰۱۲ به صورت غیررسمی اجازه دادند تعدادی از ساکنان کهنسال منطقه در خانه خود زندگی کنند و به زور بیرون آورده نشوند!

بازدید از منطقه چرنوبیل

منطقه ممنوعه‌ای که پس از واقعه پایگاه انرژی اتمی چرنوبیل در محدوده بلاروس ایجاد شد، اکنون برای توریست‌ها باز است. به عقیده کارشناسان، دُز رادیواکتیوی که انسان در طی یک پرواز با هواپیما دریافت می‌کند بیشتر از آن چیزی است که پس از یک روز قرار گرفتن در منطقه ممنوعه او را تهدید می‌کند.

و مسیر در این منطقه ایجاد شده است و محوطه‌ها و جاده‌هایی با پوشش تکمیلی انتخاب شده‌اند. دُز رادیواکتیوی که ممکن است مردم دریافت کنند نیز محاسبه شده است. اگر مردم از این مسیر خارج شوند، رقم‌های دزسنج تا حد زیادی افزایش می‌یابد و پر واضح است که قرار گرفتن در چنین مکانی خطرناک است.

البته این موضوع را نباید نادیده گرفت در گیاهان و حیوانات جهش‌های ژنتیکی رخ داد. شکل برگ‌ها عوض شد و حیوانات ناقص الخلقه به دنیا می‌آمدند.

مقایسه چرنوبیل و هیروشیما

حادثه چرنوبیل تقریباً ۴۰۰ بار قوی‌تر از بمبی بود که در هیروشیما منفجر شد. هرچند بمب‌های اتمی که توسط کشورهای مختلف به صورت آزمایشی در فاصله سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ منفجر شدند، ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر بیشتر از چرنوبیل ماده رادیواکتیو وارد طبیعت کردند.

مینی سریال چرنوبیل

دلیل اصلی معروفیت این منطقه را میتوان ساخت مینی سریال چرنوبیل دانست. سریال «چرنوبیل» حادثه‌ای را که روز ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ رخ داد تصویر می‌کند و از انفجار وسیع قدرت هسته‌ای در اوکراین که موجب شد تا مواد رادیواکتیو در همه بلاروس، روسیه و اوکراین منتشر شود و حتی تا دامنه‌های اسکاندیناوی و غرب اروپا را دربرگیرد، نشان می‌دهد. نویسنده و خالق مجموعه کریگ مازن و کارگردان آن یوهان رنک است. چرنوبیل تولید مشترک شبکهٔ کابلی آمریکایی اچ‌بی‌او و شبکهٔ تلویزیونی بریتانیایی اسکای است؛ این مجموعه در ۶ مه ۲۰۱۹ در ایالات متحده و در ۷ مه ۲۰۱۹ در بریتانیا به نمایش درآمد و در ۳ ژوئن ۲۰۱۹ به پایان رسید. این سریال فاجعهٔ هسته‌ای چرنوبیل که در آوریل ۱۹۸۶ در جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین و تلاش‌های پاک‌سازی بی‌سابقه‌ای که به دنبال آن رخ داد را به تصویر می‌کشد. چرنوبیل در ۷۱امین دوره مراسم جوایز امی موفق به دریافت ۱۰ جایزه در بخش های مختلف از جمله بهترین مینی سریال، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه شده است.

ویدیویی جالب از ۳۰ حقیقت راجع به چرنوبیل

حرف آخر

آژانس بین المللی انرژی اتمی آورده شده، فاجعه‌ی چرنوبیل بیش از ۴۰۰ برابر بمب اتمی که ایالات متحده بر سر مردم هیروشیما منفجر کرد، ضایعات رادیواکتیو منتشر کرده است. اما نکته ای که هرگز بیان نمیشود این است که امروزه راکتورها تا حد زیادی ایمن شده اند اما آسیب هایی که ما به محیط زندگی خود وارد میکنیم به حدی زیاد شده که حیات جانداران زیادی را تحت تاثیر قرار داده است.