شاخه های مختلفی از زبان ترکی استانبولی وجود دارند چه در ایران و چه در خارج از کشور. اما عمده زبان آموزان بدنبال یادگیری و آموزش زبان ترکی استانبولی هستند. در این پست می خواهیم به زبان ساده و گویا، الفبای زبان ترکی استانبولی را به شما آموزش دهیم.
زبان ترکی (یا به قول خود مردم ترکیه،”Türkçe” )، رایج ترین زبان ترکی است که حدود 80 میلیون گویشور بومی در سراسر جهان دارد. ترکی استانبولی و همین طور ترکی آذربایجانی، ترکمنی و قشقایی، بخشی از شاخه اوغوز و از خانواده زبان های ترکی هستند. هر سه این زبان ها که گاهی اوقات به عنوان لهجه ترکی از آن ها یاد می شود، تقریبا همان ترکی استانبولی هستند. این یعنی که اگر استانبولی صحبت کنید، این زبان ها را هم تا حد زیادی می توانید بفهمید.
سیستم نوشتاری و الفبای ترکی استانبولی برای همه کسانی که می خواهند این زبان را یاد بگیرند، بهترین چیز است. ترکی تقریبا یک زبان آوایی است. این یعنی برای هر صدا یک حرف وجود دارد، بنابراین وقتی یک کلمه را می خوانید، می دانید که چطور آن را تلفظ کنید، و زمانی که بدانید چطور یک کلمه را تلفظ کنید، یعنی شیوه نوشتنش را هم می دانید.
اما در نوشتار زبان ترکی همیشه هم از خط لاتین استفاده نمی شده است. بیایید کمی به تاریخ نگاه کنیم و ببینیم الفبای ترکی امروزی چه طور به وجود آمده است.
مروری کوتاه بر تاریخچه الفبای ترکی
زبان های ترکی سابقه طولانی از نظر سیستم نوشتاری دارند. با گذشت زمان، این زبان ها با استفاده از الفبای مختلف مثل سیریلیک، اویغوری، یونانی، عربی، لاتین و برخی دیگر از سیستم های نوشتاری آسیایی به رشته تحریر درآمده اند.
اما وقتی به طور خاص صحبت از ترکی استانبولی به میان می آید، اولین مدرکی که وجود الفبای این زبان را ثابت می کند به قرن هفتم یعنی زمانی که از خط ارخون استفاده می شد، بازمیگردد. بعد ها هم به مدت بیش از 1000 سال، زبان ترکی با استفاده از فرم ترکی خط عربی نوشته می شد. احتمالا به همین دلیل است که ترک ها از کلمات عربی در مکالمات شان استفاده می کنند.
در قرن نوزدهم، همزمان با ظهور ماشین چاپ و تلگراف، نیاز به وجود رسم الخطی که بیشتر رنگ و بوی ترکی داشته باشد، بیش از پیش احساس شد. خط عربی برای نوشتن ترکی عثمانی که شامل کلمات عربی و فارسی زیادی بود، عالی بود، اما برای بخش ترکی واژگان نه!
به عبارت دیگر، هر چه زبان عربی مصوت کم و تعداد صامت بسیار زیادی است، ترکی دقیقا برعکس است. بنابراین، خط عربی برای نمایش واج های ترکی کافی نبود. و دقیقا به همین دلیل ترک هایی که این اصلاح را لازم می دانستند، خط لاتین را ترویج کردند.
خوشبختانه در سال 1928، مصطفی کمال آتاتورک، بنیانگذار جمهوری ترکیه ، سرانجام خط لاتین 29 حرفی یا همان الفبای امروزی ترک ها را به عنوان بخشی از اصلاحات در ترکیه پذیرفت.
تلفظ حروف الفبای ترکی
الفبای ترکی 29 حرفی، از الفبای لاتین که کمی از نظر تلفظ اصلاح شده و هفت حرف ترکی که در الفبای انگلیسی نیستند، تشکیل شده است . این هفت حرف اختصاصی ترکی عبارتند از: Ç، Ğ،I ، İ،Ö ، Ş وÜ . در ضمن سه حرف انگلیسی Q، W و Xهم در الفبای ترکی وجود ندارد.
در الفبای ترکی 8 مصوت؛ A،E ،I ،İ ، O،Ö ،U ، Üو 21 صامت وجود دارد : B،C ،Ç ،D ،F ،G ،Ğ ،H ، J، K،L ،M ، N، P، R، S، Ş، T،V ، Y و Z.
همان طور که قبلا گفته شد، ترکی تقریبا یک زبان آوایی است، بنابراین هنگامی که بر تلفظ هر یک از 29 حرف آن تسلط پیدا کنید، دقیقا یاد خواهید گرفت که چطور به ترکی بخوانید.
هر چند نوشتن ترجمه در کنار یادگیری متون کار درستی نیست و یادگیری را تا ۶۰ درصد کاهش می دهد، اما در اموزش این الفبای شیرین این کار را انجام داده ایم. پس به ترجمه و تلفظ الفبای ترکی استانبولی با دقت گوش کنید.
حروف بزرگ |
||||||||||||||||||||||||||||
A | B | C | Ç | D | E | F | G | Ğ | H | I | İ | J | K | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
حروف کوچک | ||||||||||||||||||||||||||||
a | b | c | ç | d | e | f | g | ğ | h | ı | i | j | k | l | m | n | o | ö | p | r | s | ş | t | u | ü | v | y | z |
از میان این ۲۹ حرف، ۸ تای آنها مصوت (حرف صدادار) هستند (A، E، I، İ، O، Ö، U، Ü) و مابقی صامت (حرف بی صدا).
حروف Q، W، و X از الفبای لاتین در ترکی استانبولی مورد استفاده قرار نمیگیرند ولی I نقطهدار و بینقطه حروف مجزا و متمایزی هستند بنابر این “i” نشانگر شکل کوچک “I” نیست.
نکته: در ترکی استانبولی همچنین از a، i، و u هشتکدار استفاده میشود:
â برای /a:/ و/یا برای نشان دادن آنکه مصوت پیش از â کامی ادا میشود (زبان در نزدیکی دیوارهٔ بالایی دهان قرار میگیرد)
î برای /i:/ و مصوت پیشین کامی ادا نمیشود
û برای /u:/ و/یا برای نشان دادن کامی ادا شدن مصوت پیشین.
هرچند تعداد کسانی که به زبان آذری در ایران صحبت میکنند زیاد است اما دانستن این برای درک ترکی استانبولی کافی نیست و به همین دلیل بسیاری از متقضیان ترکزبانان ایران هستند که میخواهند ترکی استانبولی را هم یاد بگیرند. جالب است بدانید که بسیاری از مردم، ترکی را یاد می گیرند تا زبان سریال های ترکی را بفهمند!
یک نمونه تلفظ جمله ترکی (که تقریبا از همه حروف الفبا استفاده کرده است!):
پخشکننده صوت